تبادل لینک هوشمند 
نقوش و حجاری ها و نگارگری های به جای مانده از دوران باستان تا زمان اسلام نشان دهنده علاقه و ذوق ایرانیان به هنر موسیقی می باشد.در دوران پس از اسلام موسیقی به دلیل مخالف ها،شکوفایی دوران پیشین خود را از دست داد.ولی به هر حال به حیات خود ادامه داد.این استمرار را می توان در زمان صفویه در بنای کاخ چهل ستون و اتاق موسیقی کاخ عالی قاپو مشاهده کرد.
موسیقی ملی ایران،مجموعه ای است از نواها و آهنگ هایی که در طول قرن ها،در این سرزمین بوجود آمده و پا به پای سایر مظاهر زندگی مردم ایران تحول وتکامل یافته،و بازتابی از خصوصیات اخلاقی،وقایع سیاسی،اجتماعی و جغرافیایی ملتی است که تاریخش به زمان های بسیار دور می رسد.ظرافت و حالت تعمق ویژه موسیقی ایرانی انسان را به تفکر و رسیدن به جهانی غیر مادی رهمون می سازد.
موسیقی ملی ایران،که مبنا و سابقه ای بسیار کهن دارد،شامل شاخه های مختلفی به شرح زیر است:
1- قبل از اسلام:موسیقی های اقوام کهن ایران شامل:بختیاری،کردی،لری و...
2-بعد از اسلام:
الف-موسیقی مقامی(حماسی،تعزیه،عزا)
ب-ردیفی(دستگاه های موسیقی ایرانی)
3-موسیقی های محلی ایران و نغمه های سنتی(ملودی های دو گرروه قبل)و تنظیم و تهیه کلاسیک آن ها.
طبق روش طبقه بندی جدید در آواز و مقامات،که از حدود صد سال پیش برقرار شده،آواز و موسیقی سنتی ایران را در دوازده مجموعه قرار داده اند.
از دوازده مجموعه تقسیم بندی شده،هفت مجموعه که وسعت و استقلال بیشتری داشته اند،دستگاه نامیده شده و پنج مجموعه دیگر را که مستقل نبوده و از دستگاه های مزبور منشعب شده اند،آواز نامیده اند.بنابراین موسیقی سنتی امروز ایران،که باقی مانده مقامات دوازده گانه قدیم است،قبلا مفصل تر بوده و امروز جزِِیی از آن در دسترس است.
بر هفت دستگاه اصلی و پنج آواز،تعدادی گوشه استواری و الگوی نوازندگان و خوانندگان امروزی است.
شمار این گوشه ها را 228ذکر کرده اند، ردیف های مختلف و مشهور استادان موسیقی سنتی صد ساله اخیر مانند آقا حسینقلی،میرزا عبداله،درویش خان و صبا نیز از هممین نظم پیروی می کند.
اسامی دستگاه ها و آواز ها در موسیقی سنتی ایران
نام هفت دستگاه اصلی عبارتست از شور،ماهور،همایون،سه گاه،چهارگاه،نوا و راست پنجگاه؛ نام پنج آواز بدین شرح است:اصفهان،ابوعطا،بیات ترک،افشاری و دشتی.
اجزای دستگاه و آواز
برای اجرای یک دستگاه با یک آواز ترتیبی را باید رعایت کرد که معمولا این چنین است:
درآمد،آواز،تصنیف و رنگ،از زمان مرحوم درویش خان و ابتکاری وی پیش درآمد و چهار مضارب نیز به این سلسله مراتب اضافه شده است.
ترانه های فولکوریک ایران
زنده یاد خالقی در این باره این چنین می نویسد:
یکی از منابع ذیقیمت موسیقی هر کشور آهنگ ها ونغمات و ترانه هایی است که در نقاط مختلف آن مملکت،خاصه در دهات،قصبات دور از شهر به وسیله مردم بومی و روستایی خوانده می شود و چون این نوع موسیقی کمتر تحت تاثیر افکار مردم شهرنشین واقع شده،طبیعی تر و به موسیقی حقیقی و اصیل وقدیمی آن کشور نزدیکتر است؛جمع آوری آنان علاوه بر اینکه باعث حفظ و نگهداری آن هاست کمکی هم به تحقیق در باره مختصات آن مملکت می کندو چگونگی و کیفیت آن را معلوم می نماید.
چون در ایران اقوام مختلفی ساکنند که از نظر فرهنگ و قومی تفاوت های بسیاری با یکدیگر دارند بنابراین موسیقی فولکوریک ایران دارای خصوصیات بسیار متنوعی از نظر طرز بیان و لحن موسیقی است.مثلا موسیقی آذربایجانی،گیلانی،خراسانی،بختیاری،کردی،شیرازی و بلوچی نتنها ملودی ها،که در گویش نیز بایکدیگر بسیار متفاوت اند، از نظر فرم موسیقی می توان از دو نوع موسیقی بومی ایران نام برد:
1-ترانه های بومی آوازی که به صورت انفرادی یا جمعی خوانده میشود.
2-رقص های محلی سازی که با سازهای محلی به اجرا در می آید.
ترانه های محلی ایرانی از نظر ملودی بسیار پر بار است که از این نظر یکی از زیبا ترین و متنوع ترین ترانه های فولکوریک دنیا هستند. این ترانه ها که نشانه های طرز فکر و تمدن و فرهنگ کشور هستند،سینه به سینه نقل شده است و آیینه تمام نمای افکار مردمی اند که خود آفریننده آن بشمار می روند.این ترانه ا از وضع اجتماع،طرز فکر،نوع زندگی و طبیعت که در سرزمین ایران وجود دارد،یکی از غنی ترین منابع فرهنگی ایران بشمار می آیند.این ترانه ها نمایاننده ی ملت و گذشته ایران هستند و میتوانند بهترین الهام بخش موسیقی دانان در پدی امدن آثار موسیقی علم قرار گیرند.
نمونه هایی از موسیقی فولکوریک ایران:
موسیقی بختیاری،لرستان و فارس،موسیقی گیلان وتالش،موسیقی کردستان،موسیقی سواحل جنوب ایران،موسیقی سیستان و بلوچستان،موسیقی خراسان،موسیقی ترکمن،موسیقی آذربایجان
موسیقی سازی
موسیقی ایرانی از زمان های بسیار قدیم با ساز و آواز توام بوده است و در کتب تاریخی نیز هرگاه به موسیقی اشاره شد بیشتر نان الحان و ترانه ها بر جای مانده است. ولی شک نیست که موسیقی سازی نیز دارای اهمیت بوده است.در حدود صد سال قبل موسیقی سازس به تدریج راهی مشخص شد که در پیش گرفت، و در این رشته نوازندگان و آهنگسازانی بوجود آمده و نو آوری هایی در این زمینه انجام دادند.به طور کلی موسیقی سازس ایرانی دارای دو بخش اساسی است:
الف-تکنوازی که بر پایه موسیقی سنتی و بداهه نوازی قرار دارد.
ب-همنوازی که بر پایه کار های جمعی اعم از گروه های کوچک یا بزرگ یک صدایی و یا چند صدایی استوار است.
تکنوازی
تکنوازی در موسیقی مشرق زمین از اعتبار و اهمیت فراوانی برخوردار است.به تعبیری میتوان آن را مربوط به فلسفه و عرفان شرق و ایجاد ارتباط معنوی با عالم بالا دانست.چرا که نوازنده شرق با ساز و موسیقی خود به نوعی عبادت خصوصا در کنج تنهایی خود می پردازند.
همنوازی
از دوره ناصرالدین شاه کار گروه نوازی چه در زمینه موسیقی و سازهای سنتی و چه با رعایت اصول و قواعد موسیقی ارکستر غربی مه بوسیله مسیو لومر(معلم موسیقی فرانسوی که برای تدریس در دارالفنون آن زمان و رشته موسیقی نظام به ایران دعوت شده بود)در قالب موسیقی نظام و سازهای غربی به ایران آورده شد،بیشتر معمول گردید.بعد ها کم کم کار گروهی رونق بیشتری گرفت،و با اضافه شدن سازهای غربی به جمع سازهای ایرانی و اجرای قطعات ایرانی بر روی آن ها با فرم تازه معمول شد.
ایرانیان در مقاطع مختلف تاریخی از آلات متعدد موسیقی،به ویژه قدیمیترین آن ها یعنی نی و دایره استفاده می نمودند.انواع آلات موسیقی مه مورد استفاده قرار می گرفته و هنوز هم در ایران استفاده میشود به همراه یک تقسیم بندی کلی به شرح زیر است:
آلات موسیقی بادی
نی از قدیمی ترین این نوع است و شامل یک لوله ی استوانه ای از جنس نی بوده که دارای هفت بند و شش گره است.نی از دسته سازهای محلی است و تقریبا در تمام نقاط ایران رایج است.
سرنا ساز دیگری از خانواده آلات موسیقی بادی است که در تمام نقاط ایران رایج است و شامل سرنای بختیاری و آذربایجانی است.در ایران این ساز به همراه دهل و یا نقاره نواخته می شود.لازم به ذکر است که نواخن این ساز در نقاط مختلف کشور در مواقع خاصی و به منظور های مختلف انجام میشود.در کردستان با نواختن دهل و سرنا مرگ کسی را خبر می دهند و در شمال به همراهی طناب بازها سرنا نواخته می شود ودر آذربایجان غربی،روستاییان در عروسی ها حین رقص چوبی،سرنا می نوازند.
کرنا:سازی قدیمی و تاریخی است که در استان های مختلف ایران به شکل های متفاوت ساخته و اجرا می شود. مهمترین کرناها،کرنای شمال،گیلان و مشهد است.این ساز بیشتر در آذربایجان و کردستان مورد استعمال قرار می گیرد.
نی انبان بیشتر در جنوب ایران مورد استفاده قرار می گیرد و در بعضی نقاط ایران آن را "خیک نای" نیز می نامند و در نقاطی از آذربایجان نیز نواخته می شود.
آلات موسیقی زهی
یکی از قدیمی ترین ساز های زهی کمانچه است که اولین شکل ویولون امروزی است.این ساز نقشتکنواز و همنواز را به خوبی اجرا می کند.کمانچه ساز ملی است.در تمام استان های ایران نواختن آن متداول است و بیشتر در میان طوایف ترک و ترکمن رواج دارد.
بربط:سازی از خانواده ساز های رشته ای مفید که به آن "ال عود" یا "لوت" نیز می گویند.ساختمان این ساز شبیه به گلابی است که از درازا به دو نیم شده است.دارای کاسه ای بزرگ و دسته ای کوتاه که در آغاز سه رشته سیم داشته است.
رباب: این ساز زهی است که از چهار قسمت شامل شکم خربزه مانند،سینه،دسته و سر تشکیل شده است.سیم های رباب در قدیم از روده و امروز از نخ نایلون ساخته می شود و مضراب رباب از پر مرغ ساخته شده است.این ساز اساسا سازی محلی است و بیشتر در نواحی خراسان معمول است و در نواحی سیستان نیز نواخته می شود.
تار:یکی از ساز های زهی اصیل ایران است که یک شکم چند قسمتی دارد و دارای شش تار می باشد.از این گروه سازها،سه تار و دوتار را می توان نام برد که نوازندگی دوتار در ترکمن صحرا و نواحی خراسان بسیار معمول می باشد.
آلات موسیقی ضربی
از ساز های ضربی معروف ایرانی دهل،طبل و تنبک می باشند.
دهل:این ساز از استوانه کوتاهی از جنس چوب که قطر دایره آن حدود یک متر و ارتفاع آن 25تا30 سانتیمتر است تشکیل شده و بر دو شکل آن پوست کشیده شده است.مضرابش دو چوب یکی به شکل عصا و دیگری ترکه ای نازک است.دهل سازی کامله محلی و بیشتر همراهی کننده با سرنا است. در مناطق فارس،بلوچستان و کردستان بیش از سایر مکان ها مورد استفاده قرار می گیرد.
دایره:این ساز ضربی که از حلقه ای چوبی تشکیل شده که بر یکی از سطوح جانبی دایره ای شکل آن پوست کشیده شده است.این ساز را با ضرب سر انگشتان هر دو دست می نوازند و بیشتر شهری است تا محلی.سازی است همراهی کننده با سایر سازها.دایره در حال حاضر در آذربایجان بیشتر از سایر جاها رواج دارد.
طبل:یکی دیگر از ساز های ضربی که کوچکتر از دهل می باشد و مضراب آن دو کوبه چوبی است و آن را در مراسم عزاداری در اکثر مناطق ایران می نوازند.
تنبک:سازی است از پوست و چوب(معمولا گردو)و از دو قسمت گلویی و استوانه ای تشکیل یافته، سطح بالایی آن از پوست و قسمت گلویی آن که با دهانه ای گشاد دارد باز می باشد.
دف:که دراویش از آن بیشتر استفاده می کنند جهت رقص سماء
سازهای مضرابی(زهی-کوبی)
ساز محصر بفرد ایرانی که در این تقسیم بندی قرار می گیرد سنتور است.این ساز شامل جعبه ای ذوزنقه ای است و از هفتاد و دو رشته سیم سفید و زرد تشکیل یافته است.
سنتور اساسا سازی است که قابلیت تکنوازی و همنوازی را داراست و نواختن آن در تمام استان های ایران متداول است.
نظرات شما عزیزان:
